وسایل آزمایشگاهی شیمی

وسایل آزمایشگاه شیمی

۱- لوله آزمایش:
یکی از ابزارهای متداول آزمایشگاهی است که در بیشتر آزمایشگاه‌های شیمی یافت می‌شود.این وسیله که از شیشه یا پلاستیک  شفاف ساخته می‌شود به شکل یک لوله بلند است که از یک سر باز و از سر دیگر بسته و به صورت محدب است. لوله‌های آزمایشگاهی بزرگتر که برای جوشاندن مایعات استفاده می‌شود به لوله جوش معروف است.لوله آزمایش برای نگهداشتن، ترکیب کردن و گرم کردن مواد شیمیایی مایع یا جامد در مقادیر کم استفاده می‌شود. از لوله کشت در آزمایشگاه‌های زیست شناسی برای کشت و نگهداری اورگانهای زنده مانند باکتریها، کپک‌ها و ... استفاده می‌شود و در پزشکی برای نگهداری از نمونه‌های خون استفاده می‌شود.برای مقاومت بیشتر در برابر گرما و خوردگی معمولا لوله‌های آزمایش از شیشه ساخته می‌شود این شیشه‌ها از جنس بوروسیلیکات(پیرکس) بوده که می‌توان آن را مستقیما بر روی شعله قرار داد. لوله‌های کشت معمولا از پلاستیک شفاف مانند پلی استایرن یا پلی پروپیلن استفاده می‌شود.

       

۲- اسپاتول:ابزار چینی یا فلزی است که دارای 2 قسمت می باشد، یکی دسته و دیگری تیغه که کمی پهن تر است. از اسپاتول برای نرم کردن مواد جامد و برداشتن آن استفاده می شود. لازم است یادآوری کنیم که مواد شیمیایی را نباید با دست برداشت. برای برداشتن مواد ابزاری مانند اسپاتول، انواع قاشق های چینی و پلاستیکی و یا فلزی را باید به کار برد.

 ۳- حمام آب گرم:از این وسیله برای حرارت دادن توسط آب گرم استفاده می شود.

۴- دما سنج:وسیله‌ای است که بر مبنای واحدهای مختلف دما را اندازه می‌گیرد. اندازه‌گیری دقیق دما توسط دماسنج صورت می‌گیرد. ساده ‌ترین و رایج ‌ترین نوع دماسنج، دماسنج‌های جیوه‌ای و الکلی است. اساس کار این دماسنج‌ها بر انبساط مایعات است.اندازه‌گیری دما توسط دماسنج‌های جیوه‌ای و الکلی برای دماهایی امکان‌پذیر است که بالاتر از نقطهٔ انجماد و پایین‌تر از نقطهٔ جوش مایع درون دماسنج باشد. که معمولاً دماسنج‌های الکلی دماهای +۷۸ الی -۱۶۵ را می‌توانند نشان دهند و برای اندازه‌گیری دماهای بالاتر باید از دماسنج‌های ترموکوپلی و آذرسنج‌ها استفاده نمود.

شش نوع مهم دماسنج

۱- دماسنج گازی ( خواص: تغییر فشار)
۲- دماسنج مقاومت الکتریکی ( خواص: تغییر مقاومت الکتریکی )
۳- ترموکویل ( خواص: نیروی محرکه ی الکتریکی )
۴- دماسنج بخار هلیوم ( خواص: تغییر فشار )
۵- نمک پارامغناطیسی ( خواص: خودگیری مغناطیسی )
۶- تابش جسم سیاه ( خواص: گسیل تابنده )

۵- قطره چکان:
لوله شیشه ای است که نوک آن باریک شده و در انتهای آن لاستیکی قرار دارد. هنگام استفاده لاستیک را فشار دهید تا قطره چکان پر شود و با فشار مجدد لاستیک ، قطره قطره محلول خارج می شود.

                                                              

 ۶- دکانتور یا قیف جداکننده:
وسیله‌ای است که مایعات را بر اساس شاخص چگالی از هم جدا می‌کند مثلا اگر مخلوط یک ماده آلی و آب را که با هم قابل اختلاط نیستند در مخزن این وسیله بریزیم بر حسب چگالی، مواد در داخل این ظرف تفکیک می‌شود و ماده با چگالی بالاتر در زیر قرار میگیرد و وقتی شیر زیر ظرف را باز کنیم مایعی که دارای چگالی بالاتر است و در زیر قرار گرفته، از دستگاه خارج می‌گردد تا اینکه به مرز جدایی مایعات برسد، در چنین حالتی شیر را می‌بندیم و ظرف دوم را در زیر قیف جدا کننده قرار میدهیم و شیر را باز میکنیم و در نهایت قیف جدا کننده با موفقیت دو مایع مخلوط را از هم جدا می‌کند.

                                

  ۷- پیپت 
دو نوع پیپت وجود دارد (1) پیپت ساده و (2) پیپت مدرج

پیپت ساده، مانند بورت درجه بندی شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و باید آن را مانند بورت روی درجه صفر تنظیم و تا آخر خالی کرد. از پیپت برای برداشتن حجمهای مختلف و نسبتا کم استفاده میشود. برای پر کردن پیپت، نخست باید نوک پیپت را در ته محلول قرار داد تا هنگام مکیدن محلول هوا داخل پیپت نشود. زیرا در این صورت محلول به سرعت بالا می آید و وارد دهان می شود. وقتی سطح محلول حدود 2 میلی لیتر از خط نشانه گذشت، باید دهانه پیپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودی نگاهداشت. با کم کردن فشار انگشت، قطره قطره، محلول اضافی را خارج کرد تا سطح زیرین مایع به خط نشانه برسد و در این وضعیت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پیپت مانع خارج شدن مایع شد. سپس باید نوک پیپت را از محلول خارج نموده و در ظرفی که محلول در آن باید ریخته شود قرار داد. برای خالی کردن پیپت، فشار انگشت را باید کم کرد. هنگام خارج کردن پیپت از ظرف دوم، ظرف را باید کج کرد و نوک پیپت را در جایی که محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به این ترتیب قسمتی از مایع که در نوک پیپت مانده خارج می شود. برای خارج کردن این قسمت از مایع نباید به داخل پیپت فوت کرد.

                   

 ۸- پیپت حبابدار:یک پیپت حباب دار در وسط دارای مخزنی است که گنجایش پیپت روی آن ثبت شده است. در بالای حباب در قسمت باریک یک خط نشانه وجود دارد که باید پیپت را تا این خط نشانه پُر کرد. پیپت حبابدار برای برداشتن حجمهای استاندارد مثل 1، 2، 5، 10، 25، 50 و ... میلی لیتر به کار میرود.

                            

 ۹- بورت:
وسیله‌ای شیشه‌ای است که به شکل استوانه‌ای عمودی مدرج با شیری در انتها ساخته می‌شود. این وسیله برای ریختن حجم دقیقی از واکنشگرهای مایع در آزمایشهای شیمی مثل سنجش حجمی (تیتراسیون) مورد استفاده قرار می‌گیرد. بورت‌ها بسیار دقیق درجه بندی شده‌اند: بورت‌های کلاس A دقتی معادل ۰٫۰۵ میلی لیتر دارند.
قبل از استفاده از بورت باید ان را دو سه مرتبه و هر بار ۵میلی لیتر از محلول شستشو دادوهر بار صبر کرد تا محلول کاملا از ان خارج شود. سپس به اهستگی ان را تا بالاتراز علامت صفراز محلول مورد نظر پر کرد. بعد یک بشر زیر ان قرار داده شده و شیر ان کمی باز شود تا هوای محبوس در نوک ان خارج شوده و سطح محلول تا انجایی که امکان دارد دقیقأ در مقابل اولین درجه بورت پاین بیاید. حال ارلن مایر محتوی محلولی را که هدف اندازگیری ان است زیر بورت قرار داده ومعرف قطره قطره از برت به ان اضافه می‌شود.

                          

 ۱۰- گیره :
وسیله ای فلزی یا چوبی که برای نگهداری لوله آزمایش به هنگام گرم کردن و گرفتن وسایل داغ به ویژه بوته به کار می رود.

                         

۱۱- سوهان سه گوش:
 وسیله ای که برای بریدن شیشه استفاده می شود.

۱۲- مبرد مارپیچ:
برای سرد کردن بخارهای ناشی از عمل تقطیر به منظور جداسازی مخلوط چند مایع با چگالی های نزدیک به هم صورت میگیرد.

           

۱۳- شیشه قطره چکان:
برای قطره ای ریختن مایعات درون ظرف استفاده می شود.

۱۴- توری نسوز و سه پایه فلزی:توری نسوز وسیله ای مشبک فلزیی که قسمت وسط آن روکشی نسوز دارد و روی سه پایه قرار گرفته تا حرارت مستقیم به آنها نرسد و حرارت پخش شود.

                             

 ۱۵- ارلن مایر:
یک ظرف مخروطی با گردن نسبتا باریک در حجمهای مختلف است و قسمت بالای آن باریکتر و اندکی برگشته و قیفی شکل است، بدین وسیله هم می توان از ریختن مایع به بیرون جلوگیری کرد و هم می توان مایع را به داخل آن آسانتر ریخت. ارلن ممکن است ساده یا مدرج باشد. از نوع مدرج آن برای برداشتن حجم معینی از مایع یا تعیین تقریبی حجم مایع استفاده می شود اما نوع ساده آن برای استفاده از کارهای گوناگون مانند گرم کردن مایعات، مخلوط کردن و حتی نگه داری مایعات و یا به عنوان جمع کننده محصول تقطیر در عمل تقطیر و یا جمع کننده مایع خارج شده از قیف جدا کننده در هنگام عمل استخراج نیز استفاده می شود.

    

 ۱۶- ارلن تخلیه:
 لوله جانبی این ارلن توسط لوله لاستیکی به پمپ خلا وصل میشود.

                                         

 ۱۷- بالن حجمی یا بالن ژوژه:
 برای تهیه محلول با غلظت معین به کار می رود.مقدار لازم ازماده برای غلظت مورد نظر را داخل آن ریخته و سپس حلال را به تدریج افزوده وتکان می دهیم تا سطح محلول به خط نشان برسد.

                                         

 ۱۸- بالن ته گرد:
به بالنی گویند که تهی گرد دارد واز آن  برای حرارت دادن مستقیم مایعات به طور یکنواخت استفاده میشود.

 ۱۹- بالن ته صاف:
این بالن مستقیما روی توری نسوز بدون استفاده از گیره قرار میگیرد.

 ۲۰- بطری مواد شیمیایی:
از این وسیله برای نگه داری مواد شیمیایی و جلوگیری از فاسد شدن آنها استفاده میشود.

 ۲۱- استوانه مدرج:
استوانه ای است پایه دار در حجمهای مختلف که از آن میتوان برای برداشت و انتقال حجمهای بزرگتر از پیپت استفاده کرد لبه آن مانند بشر، برگشتگی شیارمانندی برای خالی کردن محلول دارد. تفاوت درجه بندی آن با بورت و پیپت در این است که درجه های کوچکتر آن در پایین قرار دارد. (دقت اندازه گیری پیپت و بورت را ندارد).

                               

 ۲۲- قیف ساده:
ابزار مخروطی شکل است که در قسمت پایین آن لوله باریک و بلندی قرار دارد. نوک این لوله مورب است. از قیف برای انتقال محلول از ظرفی به ظرف دیگر استفاده می شود (به عنوان مثال برای انتقال محلول به بورت، استوانه مدرج، بالن حجمی، قیف جداکننده (قیف شیردار)، ارلن و… از قیف استفاده می شود) برای این کار، محلول موردنظر را نخست در بشـر ریخته سپس به کمک قیف تمـیز به ظرف دلخواه منتقل می شود.

 ۳۰- برس لوله یا لوله شو:
نوعی برس که برای شستن وتمیز کردن جدار داخلی لوله ی آزمایش کاربرد دارد.برای شستن لوله آزمایش برس درون لوله آزمایش قرار می دهند و می چر خانند.

                                

 ۳۱- چراغ گازی (چراغ بونزن):چراغ گازی آزمایشگاهی است در این چراغ یک گاز سوختی متان یا بوتان با هوا مخلوط شده و می سوزد به یاد مخترع آن بونزن (شیمیدان آلمانی ) نامگذاری شده است.

                                       

 ۳۲- چراغ الکلی:چراغ کار آزمایشگاه است با حرارت کمتر و معمولا در نبود چراغ بونزن استفاده می شود.

                                                                       

 ۳۳- ظرف پتری:این ظرف پلاستیکی و برای مشاهده نمونه‌های زنده با میکروسکوپ تشریح یا استریو میکروسکوپ مناسب است.

                    

 ۳۴- لوله کنوکسیون مایعات:
این وسیله از جنس شیشه بروسیلیکات و مقاوم در برابر شوک حرارتی می باشد و برای نمایش انتقال گرما به روش همرفت می باشد .

از قیف برای جدا کردن مایع از جامد نیز می توان استفاده کرد. این کار در شیمی تجزیه وزنی برای صاف کردن رسوبها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برای این کار نخست باید قیف راشست و خشک کرد سپس کاغذ صافی متناسب با قیف و با ذره های رسوب برگزید (کاغذ صافی با قیف مناسب است که پس از قرار دادن در قیف حدود 5/0 تا 5/1 سانتی متر از لبه قیف پایینتر باشد. و زمانی متناسب با ذره های رسوب است که آب زیر صافی کاملاً زلال باشد.)

برای گذاشتن کاغذ صافی در قیف ابتدا باید آن را چندین بار تا کرد، به شکل قیف درآورد و در آن گذاشت. برای این که کاغذ به قیف بچسبد باید آن را خیس کرد و با انگشت تمیز کاغذ صافی را کاملاً به جداره قیف چسباند. اگر کاغذ صافی کاملاً به قیف نچسبد و حبابهای هوا بین کاغذ و جداره داخلی قیف بماند عمل صاف کردن کند می شود.

                                      

 ۲۳- کروزه چینی:که از چینی یا فلز درست شده که برای ذوب کردن اجسام یا سوزاندن آن ها در کوره به کار می رود.   ۲۸- هاون :که ممکن است چینی یا شیشه ای باشد برای ساییدن و مخلوط کردن ( اجسام خمیری ) از آن استفاده می شود. برای نرم کردن اجسام سخت ابتدا آن ها را توسط چکش باید خرد کرد .ضمنا دسته هاون را به طور عمودی به جسم نزنید بلکه با ملایمت عمل ساییدن را انجام دهید.

                         

 ۲۴- دسیکاتور:در قسمت پایین آن جسم جاذب الرطوبه ای وجود دارد که هوای داخل را خشک می نماید کروزه های داغ را داخل آن آن قرار داده تا سرد شوند . و ازاین وسیله برای خشک کردن رسوبات استفاده می شود.

                                             

 ۲۵- بشر:ظرفی است شیشه ای استوانه ای شکل (مدرج وغیر مدرج)که در یک طرف لبه ی آن فرورفتگی وجود دارد این فرورفتگی انتقال مایع به ظرف دیگر را آسان می کند.بشر به اندازه های حجمی متفاوت موجود است. آن را روی سه پایه و توری نسوز قرار می دهند برای تبخیر ،گرم کردن،صاف کردن وغیره... کاربرد دارد.

                 

 ۲۶- شیشه ساعت:شیشه ساعت ابزاری است و همان طور که از نامش پیداست شبیه شیشه ساعت است و در اندازه های مختلف ساخته می شود.کاربرد: از شیشه ساعت برای تبخیر سریع مایع ها و محلول ها استفاده می شود.طرز استفاده: شیشه ساعت را مانند ابزار شیشه ای دیگر، باید شست و شو داد و در صورت لزوم آن را با دستمال خشک کرد.گاهی برای سرعت بخشیدن به عمل تبخیر، شیشه ساعت را در دهانه بشر قرار می دهند تا با جوشاندن آب درون بشر و گرم شدن شیشه ساعت با بخار آب جوش، عمل تبخیر و تبلور سریعتر انجام گیرد.

                             

 ۲۷- انبرک یا پنس:برای برداشتن اجسامی که نباید آن ها را با دست برداشت از پنس فلزی استفاده می کنند. مانند فلزات داغ و یا جمع آوری ذرات فلز مانند سدیم و جابجا کردن وزنه های ترازو به کار می رود.

                                

                      

 ۲۹- سمپلر یا نمونه بردار:
وسیله ای است برای نونه برداری و ظرفیت آن میتواند از 5تا100میکرولیتر باشد.